Leegstand op het platteland: koppeling met energietransitie

In het rapport ‘Vrijkomende agrarische bebouwing in het landelijk gebied’ van Alterra wordt een schrikbarend beeld geschetst van omvangrijke leegstand van stallen, schuren, boerderijen en erven. Rijksadviseur Landschap en Water Eric Luiten liet onderzoeken wat de consequenties daarvan zijn én wat inspirerende voorbeelden zouden kunnen zijn voor hergebruik of transformatie. Daarbij maakt Eric Luiten een koppeling met kansen die de energietransitie kan bieden. Het rapport ‘Leegstand op het platteland’ met in Deel 1 een verkenning van de opgave en in Deel 2 een ontwerpend onderzoek naar de kansen voor energieopwekking zijn nu beschikbaar.

Leegstand op het platteland

Uit het onderzoek uitgevoerd door Nancy Arkema | ontwerp + advies blijkt dat het grootste probleem zit in de vrijkomende stallen en andere bedrijfsgebouwen uit de periode 1970-2000. De architectonische en cultuurhistorische waarde van deze opstallen is laag. Vaak is er ook nog sprake van asbest, waarvan de sanering duur is. Zowel hergebruik als sloop zijn lastig en duur. Een oplossing kan worden gevonden in het opschalen van de opgave naar een groter gebied, zodat herontwikkeling wél mogelijk kan worden gemaakt. Herontwikkelingsstrategieën zouden moeten worden opgesteld in combinatie met ander vastgoed dat leeg komt te staan in een gebied, zoals scholen, kerken en bedrijventerreinen. Het Rijk zou een rol kunnen spelen in het faciliteren van onderzoek en kennisdeling hierover op landelijke schaal. Er staat immers wat op het spel: de opgave is zodanig groot dat verpaupering van het platteland op de loer ligt.

Biodiesel-erf

Duurzame energie-opwekking kan als motor fungeren voor transformatie van vrijkomende agrarische bebouwing. In het onderzoek worden deze kansen op de verschillende schaalniveaus van gebouw, erf, gebied, regio en Nederland als geheel bekeken. Kansen op gebouwniveau liggen in het aanbrengen van een nieuwe, energieopwekkende schil. Zoals het opvangen van zon op het dak, mini-windturbines plaatsen op het dak, maar ook het kweken van algen op de huid van het gebouw. Ook voor het erf worden diverse scenario’s onderzocht, zoals het zonne-erf, het biomassa-erf en het biodiesel-erf. Op gebiedsniveau wordt het opwekken van duurzame energie gecombineerd met andere functies, zoals recreatie of opslag, maar ook de huisvesting van asielzoekers en arbeidsmigranten.

Conclusies

De conclusies uit het onderzoek zijn niet mals: om het platteland vitaal en aantrekkelijk te houden zijn transformatie en sloop noodzakelijk. Het verplicht saneren van asbest biedt kansen voor transformatie, met name in combinatie met het introduceren van nieuwe functies zoals duurzame energieopwekking. Doordat deze vooral betrekking heeft op de schil van de bebouwing, is er ruimte voor een gevarieerd nieuw gebruik. De meeste kansen ontstaan in een combinatie van energieproductie met nieuwe functies zoals huisvesting, innovatieve teelten en recreatie. Het winnen van duurzame energie levert vooralsnog alleen neveninkomsten op, in een grootschaliger aanpak kan het een meer volwaardige inkomstenbron worden. Een gebiedsgerichte aanpak, waarbij de transformatie van het gebied wordt opgepakt door een collectief, heeft dan ook de meeste kans van slagen, omdat het programma wordt afgestemd en investeringen kunnen worden gedeeld.

Klik voor het rapport ‘Leegstand op het platteland’, Deel 1 en Deel 2.