AcW en CRa pleiten voor introductie visitatie-instrument voor de omgevingskwaliteit
Gemeenten, provincies en het rijk zijn na de inwerkingtreding van de nieuwe Omgevingswet in 2019 verplicht om strategische doelen en ambities voor de fysieke leefomgeving vast te leggen in omgevingsvisies. Het gaat bijvoorbeeld om ambities voor leefbaarheid, klimaatadaptatie en energietransitie.
De Adviescommissie Water (AcW) en het College van Rijksadviseurs (CRa) pleiten in een gezamenlijk advies aan de minister van Infrastructuur en Milieu voor een betere borging van de ruimtelijke ambities en bevelen het instrument visitatie aan. Visitatie is een beproefd kwaliteitsinstrument waarmee onder andere bij woningbouwcorporatie, wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en gezondheidszorg, ruime ervaring is opgedaan. Het instellen van visitatiecommissies voor omgevingskwaliteit kan ondersteuning bieden om de omgevingsambities echt te bereiken. AcW en CRa denken dat het goed is om in eerste instantie de focus van de visitaties te leggen op het gemeentelijke niveau omdat het zwaartepunt van het omgevingsbeleid bij gemeenten ligt.
Onderdeel van de systematiek van visitatie zoals CRa en AcW die voor ogen hebben, is dat gemeenten eerst zelfevaluaties uitvoeren. De rapportage die de zelfevaluatie oplevert, vormt vervolgens een belangrijke bouwsteen voor de visitatie die periodiek door een commissie van onafhankelijke deskundigen uitgevoerd zal worden. Alle ruimtelijke ingrepen, waaronder ook onderhoud van bijvoorbeeld wegen en riolering, maar ook het niet-handelen van gemeenten worden in de visitatie betrokken. Dit levert een beeld op hoe de huidige situatie zich verhoudt tot de ambities voor langere termijn en biedt gemeenten de mogelijkheid hun beleid aan te passen.
De bevindingen uit de visitatie en de zelfevaluaties worden in openbare rapportages vastgelegd. Dit vergroot de transparantie over de omgevingskwaliteit en past naar de mening van AcW en CRa in de omslag die in de Omgevingswet wordt gemaakt: het leggen van verantwoordelijkheid en afwegingsruimte voor omgevingskwaliteit bij het lokaal bestuur.
Visitaties en zelfevaluaties helpen gemeenten om op een goede manier geïntegreerde afwegingen te maken en bevorderen het leren over het realiseren van omgevingskwaliteit. Het stimuleert gemeenten om in gesprek te gaan met omgevingspartners zoals met waterschappen over het klimaatbestendig inrichten van de omgeving. Het visitatie-instrument is naar de mening van AcW en CRa een waardevolle aanvulling op het implementatietraject van de gezamenlijke overheden voor de Omgevingswet.
AcW en CRa stellen in hun advies voor om bij een aantal gemeenten pilots te starten zodat het visitatie-instrument verder kan worden ontwikkeld.
Download het 'Advies integrale toetsing omgevingskwaliteit'.