Toekomstbestendige industrie begint vandaag: werken aan de talenten van de plek
De overgang naar een toekomstbestendige industrie vraagt tijd, maar we moeten ook nu al besluiten nemen. Besluiten die bestaande industrie voorbereiden op de toekomst én ruimte geven aan nieuwe vormen van bedrijvigheid. Maar hoe maak je als overheid zulke keuzes als de toekomst nog onzeker is? En hoe voorkom je dat je jezelf vastzet? In de publicatie Nu werken aan de talenten van de plek laat het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs (CRa) zien wat nu al gedaan kan worden als je vertrekt vanuit de logica van de ruimte.
De energie-intensieve industrie is onlosmakelijk verbonden met grote maatschappelijke opgaven als de energietransitie, circulaire economie, waterveiligheid en ruimtedruk. Met ontwerpend onderzoek naar drie energie-intensieve industriële clusters – de staalindustrie in het Noordzeekanaalgebied, de petrochemie in de Rotterdamse haven en de glastuinbouw – biedt het CRa waardevolle inzichten die ministeries en andere overheden kunnen helpen om ruimtelijke keuzes te maken.
Niet één oplossing, maar inzicht in mogelijkheden
Het doel van het onderzoek was nadrukkelijk niet het formuleren van dé oplossing of het kiezen voor behoud of afbouw van bepaalde industrieën. Ook zijn er geen plannen of ontwerpvoorstellen voor specifieke gebieden gemaakt. Het doel was om met het onderzoek meer inzicht te krijgen in hoe verschillende clusters ruimtelijk en systemisch in elkaar zitten, hoe ze zouden kunnen verduurzamen naar de toekomst toe en tot welke (ruimtelijke) keuzes dat leidt.
Vijf ruimtelijke inzichten voor nu
De publicatie formuleert vijf inzichten die het Rijk, provincies en andere overheden nu al kunnen benutten in de transitie naar een klimaatneutrale en circulaire industrie:
- Keuzes op de korte termijn hebben een gedragen visie voor de lange termijn nodig
Keuzes die vandaag en morgen genomen moeten worden, worden sterker en beter navolgbaar als ze samenhangen met uit een gedragen visie op de economie en het maatschappelijk welzijn voor de lange termijn. - Het is noodzakelijk om de ruimtelijke condities voor de industrie van de toekomst nu al te beschermen, stimuleren en ontwikkelen
We kunnen nu al investeren in unieke ruimtelijke ‘talenten’ die van grote waarde zijn voor de industrie van de toekomst: zoals een robuust watersysteem, energie-infrastructuur of logistieke verbindingen. - Triage helpt bij het prioriteren bij schaarste
Er wordt op dit moment te weinig gedaan om kansen voor de economie van de toekomst te verzilveren. Actief prioriteren voorkomt dat wenselijke bedrijvigheid verdwijnt. ‘Triage-denken’ biedt een structuur om maatschappelijke waarden en doelen leidend te maken bij besluitvorming. - Gebiedsgericht denken geeft richting aan publieke investeringen
Door met de verduurzaming van de industrie te investeren in de ruimtelijke condities van gebieden, leiden publieke investeringen ook tot duurzame publieke meerwaarde. De focus kan zich zo verplaatsen van subsidies voor specifieke bedrijven naar investeringen in gebieden. - Het Rijk is voortrekker bij investeringen in het publiek welzijn van de toekomst
Zoals bij eerdere grote publieke investeringen – van de Deltawerken tot de Tweede Maasvlakte – moet het Rijk ook nu richting geven aan de grote transities en zo investeren in het collectieve belang.
Handelingsperspectief in de transitiefase
De inzichten helpen niet alleen om keuzes te maken op nationaal niveau, maar dragen ook bij aan het maatschappelijke en politieke gesprek over de inrichting van Nederland in een toekomst waarin ruimte, energie en grondstoffen schaars zijn. Juist in de huidige transitiefase, waarin onzekerheid groot is, geeft dit handelingsperspectief aan overheden én bedrijven.