Biobased (ver)bouwen

Wat leveren biobased gewassen op voor de boer en voor het landschap?

Biobased bouwmaterialen zijn noodzakelijk voor een circulaire economie. Maar kunnen biobased teelten ook bijdragen aan het landschap en kan de boer er ook een boterham mee verdienen?

In opdracht van het College van Rijksadviseurs en het ministerie BZK en in samenwerking met de provincie Utrecht hebben de bureaus Natuurverdubbelaars en BOOM Landscape dit vraagstuk uitgewerkt voor studiegebied Groot Haarzuilens, aan de noordwestrand van de stad Utrecht. Ze onderzochten hoe biobased teelten kunnen bijdragen aan het oplossen van de gestapelde problematiek van de stadsrand. Het is een zoektocht naar nieuwe kansen voor het landschap die niet alleen grondstoffen voor biobased bouwmateriaal oplevert, maar daarnaast ook stad en land verbindt, landschappelijke en recreatieve routes van stad naar landschap versterkt en bijdraagt aan klimaatopgaven en een verbeterde biodiversiteit.

Lagen Boomlandscape
Beeld: ©BOOM Landscape en Natuurverdubbelaars

Tekenen én rekenen

Met behulp van ontwerpend onderzoek krijgen we inzicht in ‘wat als’ vragen. Ontwerpend onderzoek levert geen plannen op, maar verkent wat er mogelijk is als het landschap wordt ingezet voor de teelt van biobased materialen. In dit onderzoek zijn ‘tekenen en rekenen’ nadrukkelijk gekoppeld. BOOM Landscape heeft de landschappelijke analyse gemaakt en schetst hierbij een wervend perspectief dat verschillende kansen en mogelijkheden voor een biobased productielandschap laat zien. Het rekenwerk is gedaan door Natuurverdubbelaars. Hiervoor gebruikten ze een speciaal voor dit onderzoek ontwikkelde tool, dat zowel de maatschappelijke als economische waarde van een gewas kan berekenen. De tool berekent ook de kosten van niets doen: wat zijn de economische en maatschappelijke kosten bij onveranderd grondgebruik? Er werd gerekend aan het verdienmodel van de boer (de business case) en het maatschappelijk rendement (de value case). Denk aan de winst voor de landschapskwaliteit, CO2-reductie en het tegengaan van verzilting.

Aanbevelingen

Het ontwerpend onderzoek levert naast nieuwe rekenmethodes ook concrete aanbevelingen op: “Een transitie naar biobased teelt over een periode van 30 jaar levert maatschappelijke, ecologische en economische waarden voor een regio op. Er zijn dan ook verschillende incentives (juridisch, beleidsmatig etc.) nodig om de teelt van biobased materialen tot een succes te maken.” Hoewel de maatschappelijke waarde voor de teelten doorgaans hoog tot zeer hoog is, is het economisch rendement voor boeren doorgaans nog (veel) te laag om over te stappen op biobased (ver)bouwen. Om de business case te verbeteren is het enerzijds nodig dat de opbrengst van de teelt omhoog gaat en anderzijds dat de boer beloond wordt voor de maatschappelijke (ecosysteem)diensten die hij levert.

Context van dit onderzoek

Dit onderzoek is onderdeel van een breder traject van in totaal drie casestudies in verschillende provincies. Naast dit studiegebied voor de stadsranden zijn ook onderzoeken verricht naar kansen voor biobased teelten in een veenweidegebied en een akkerbouwgebied op kleigrond. Bij deze casestudies hoort ook een rekentool die is ontwikkeld door Natuurverdubbelaars. Deze rekentool is beschikbaar als open source te downloaden via deze link.

Kan biobased bouwen uit?

 In De Architect is een artikel verschenen over het ontwerpend onderzoek Biobased (ver)bouwen en de rekenmodule die BOOM Landscape en Natuurverdubbelaars uitwerken. Lees het artikel hier.