Brachterbeek is een klein dorpje dat ooit ontstond aan de oevers van de Krombeek in Midden-Limburg. In de afgelopen honderd jaar hebben het dorp en het omliggende gebied grote ontwikkelingen doorgemaakt, gedreven door diverse industrieën. Er is ingrijpend gesleuteld aan het landschap en aan het natuurlijke bodem- en watersysteem. Zo werd de Krombeek gedempt om plaats te maken voor de spoorlijn van de stoomtram tussen de mijnen en de kolentip in Maasbracht.
Sinds de jaren ’80 hebben de Clauscentrale en onderstation Maasbracht zich direct naast Brachterbeek gevestigd. Hierdoor groeide het dorp uit tot een van Nederlands belangrijkste energieknooppunten – en zelfs tot een schakel in het Europese energienetwerk.
Met 2050 als ijkpunt voor de internationale klimaatdoelstellingen rond ‘netto nul’ CO₂-uitstoot, landen er in de komende vijfentwintig jaar tal van plannen voor de energietransitie op en rond Brachterbeek. Tegelijkertijd spelen er meer vraagstukken in het gebied: gezonde bodem en waterkwaliteit, waterveiligheid, wonen, natuur, landbouw, economie, mobiliteit en gezondheid. Landschapsarchitect Yael von Mengden van erthberi landschapsarchitectuur is door de Topsector Energie, de Provincie Limburg en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland gevraagd om ontwerpend onderzoek te doen rond vragen als: hoe kan de energietransitie ruimte krijgen zonder dat de leefomgevingskwaliteit verder keldert – wetende dat er ook andere opgaven liggen in dezelfde ruimte? En wat is leefomgevingskwaliteit?
Dit project richt zich op de uiteenlopende perspectieven en invalshoeken om de energietransitie een passende plek te geven binnen de identiteit van het gebied, de gemeenschap en het natuurlijke systeem. De focus ligt op landschapsherstel, om de leesbaarheid van het landschap terug te brengen en de verschillende ‘personages’ die hierin voorkomen een stem te geven. Sommige stemmen zijn bekend – zoals die van de bezorgde burger, de Rijksadviseur of de directeur van Chemelot. Andere zijn minder hoorbaar, maar niet minder belangrijk: de das die haar burcht bouwde op het terrein van onderstation Maasbracht, of de verdwenen stem van de gedempte Krombeek.
Samen geven al deze perspectieven richting aan mogelijke oplossingen voor het complexe vraagstuk van de energietransitie in Brachterbeek – een opgave die het hele land raakt.
“Het denken over de energietransitie wordt momenteel gedreven door economisch denken. Alle innovaties zijn goed als ze opschaalbaar zijn, maar naar de gebiedsspecifieke realiteit wordt niet gekeken. Dat probeer ik te doorbreken, en het werken met Young Innovators die ruimtelijke kwaliteit integraal meenemen en volstrekt vanzelfsprekend vinden is daarmee taboedoorbrekend.” Martine Verweij – Topsector Energie
“De meerwaarde is dat ik met een frisse blik en vrij onbevangen kijk, zonder de druk te voelen die binnen de hele energietransitie leeft. Ik ben niet vanuit een bepaalde rol verplicht om de energietransitie waar te maken, dat geeft me vrijheid om te onderzoeken.” Yael von Mengden – erthberi landschapsarchitectuur
Biografie Yael
erthberi landschapsarchitectuur is opgericht door Yael von Mengden. Een “erthberi” betekent in het Oudnederlands aardbei (erth = aarde, beri = bes) – een bes die dicht bij de aarde groeit. Vanuit die symboliek werkt Yael aan ontwerpen en onderzoeken waarin het natuurlijke bodem- en watersysteem centraal staat, met een helder concept en een kleurrijke uitwerking.
Naast andere werkzaamheden werkt Yael doorlopend aan erthberi landschapsarchitectuur, waar zij als geregistreerd landschapsarchitect voor diverse opdrachtgevers werkt. Tijdens het Ruimtelijk Traineeship Midden-Nederland deed zij breed ervaring op bij een waterschap, ontwerp-, ingenieurs- en adviesbureaus, waardoor zij alle hoeken van het vak leerde kennen. Die veelzijdigheid geeft haar een brede blik op het werkveld en op de complexe vraagstukken van vandaag en morgen.
Met respect voor de bestaande context én een ontwerpvisie die 100 jaar vooruitkijkt, creëert erthberi landschapsarchitectuur toekomstbestendige landschappen die stevig in hun omgeving geworteld zijn.