Familiekroniek IJmond

De casus IJmond

Sinds de aanleg van het Noordzeekanaal in 1876 is de ontwikkeling van de IJmond regio in een stroomversnelling gekomen. De directe verbinding met de zee, de nabijheid van de Amsterdamse haven, en de stevige zandgronden maakte dat deze omgeving zich goed leende voor de vestiging van industrie, zodat naast de agrarische activiteit, ook havenactiviteiten en een grote staalfabriek zich er vestigde. Deze omstandigheden zorgden ervoor dat het aantal bewoners in de regio in die periode flink in omvang toenam.

Door de jaren heen vormde de industrie behalve een economische motor ook een belangrijke identiteitsdrager voor de regio: de staalfabriek en de haven als trots van de regio. Lange tijd bestonden industrie en wonen relatief ontspannen naast elkaar, maar de spanning tussen de industrie en een gezonde leefomgeving is de laatste jaren flink toegenomen. Daarnaast staat het bodem- en watersysteem, mede als gevolg van het Noordzeekanaal in de regio onder druk, en ook is de oprukkende verzilting vanwege het gebruik van de zeesluis een steeds groter wordend probleem. Tot slot is duidelijk dat ook de transitie naar een klimaatneutrale en circulaire samenleving een grote impact zal hebben op de staalfabriek en het industriële cluster als geheel. Mede hierdoor is de toekomst van de staalindustrie als motor voor de regio meer en meer een punt van onzekerheid geworden.

Het toekomstatelier

Een eerder Toekomstatelier over de IJmond heeft een aantal toekomstverkenningen opgeleverd met radicaal andere keuzes ten aanzien van de omgang met het bodem- en watersysteem. En in een eerdere studie van het CRa zijn scenario’s uitgewerkt voor de verduurzaming van de staalindustrie in de IJmond.

Het Toekomstatelier van 2025 maakte gebruik van deze eerdere inzichten en legde de focus op het vinden van een methodiek voor het ruimte te bieden voor meerstemmigheid: Hoe geven we een stem aan een brede groep betrokkenen, nu en in de toekomst? En hoe zorgen we dat hun stemmen meegenomen worden in het denken over deze toekomst? In een complexe omgeving als de IJmond regio is het een uitdaging om een stem te geven aan de brede groep betrokkenen. Het is een gebied met economische activiteiten als het staalcluster en de havens van IJmuiden en Amsterdam, een dichtbevolkte metropoolregio, een bodem- en watersysteem dat onder druk staat, grote veranderingen in de energie-intrastructuur, zoals de aanlanding van wind op zee, en zorgen over een gezonde leefomgeving. Kortom: veel belangen en waarden, zowel in het nu als in de toekomst, om mee te nemen in het nadenken over een duurzame toekomst voor de regio. Hoe pak je dat aan? Welke innovatieve methoden kunnen worden ingezet om deze meerstemmige inbreng op te halen en toe te passen?

De workshops door Studio Monnik

Het CRa heeft Studio Monnik gevraagd om tijdens het Toekomstatelier XL voor de casus IJmond een aantal workshops te organiseren over toekomstdenken vanuit een meerstemmige blik. Aan de hand van de methodiek ‘Familiegeschiedenis van morgen’ is gewerkt met persona’s in een drietal fictionele families uit de IJmond regio. Hiermee werden de gedeelde en tegenstrijdige waarden en belangen verkend, en werd onderzocht of die veranderen naarmate je verder in de toekomst kijkt. Het primaire doel was te achterhalen of deze methodiek nieuwe kennis en inzichten oplevert. Ook geeft het inzicht in de werking van je eigen beleving wanneer je je als vakinhoudelijke deelnemer verplaatst in het leven in de IJmond van de toekomst: wat is nog voorstelbaar en wat niet?

De deelnemers

Aan het Toekomstatelier heeft een brede groep vakinhoudelijk betrokkenen deelgenomen, vanuit vakinhoudelijke expertise op een onderwerp, of vanwege een langdurige betrokkenheid in de regio.  Het atelier IJmond bestond uit een tweetal workshopdagen en een derde dag die in het teken stond van afronding en reflectie. Er was een vaste kern van deelnemers die aan het volledige programma deelnamen, en een aantal dagdeelnemers die één of twee dagen deelnamen. Rijksadviseur voor de Fysieke Leefomgeving Wouter Veldhuis was ateliermeester en gespreksleider van de drie atelierdagen.

De dagdeelnemers waren vanuit hun vakinhoudelijke expertise aangesloten op een deel van het programma. Deze groep bestond uit medewerkers van de Provincie Noord-Holland op het gebied van energie-infrastructuur, beleidsmedewerkers vanuit de ministeries van Volkshuisvestiging en Ruimtelijke Ordening, Economische Zaken en Klimaat en Groene Groei, een medeweker van Waternet, ontwerpers van de bureaus die aan eerdere CRa studies in de IJmond regio gewerkt hebben of aan het werk waren (Rademacher de Vries, Must, Bright). Een speciale rol was weggelegd voor het Amsterdam Economic Board dat vanuit hun brede blik op de regio in het kader van meerstemmigheid en toekomstdenken met soortgelijke vraagstukken zit. Werknemers vanuit het Amsterdam Economic board hebben de jongerenafdeling Young on Board hebben ook deelgenomen aan de serie workshops. Op de afsluitende dag is met medewerkers van het programma NOVEX Noordzeekanaalgebied gereflecteerd op de inzichten uit het atelier.

De familiekroniek

Het resultaat is een kroniek van anderhalve eeuw familiegeschiedenis van de families Schipper, Molenaar en Polder dat is weergegeven als fragmenten uit een familiealbum. In het workshopverslag wordt toegelicht welke stappen zijn gevolgd om tot deze historisch-futuristische familiekronieken te komen en eindigt met een evaluatie van de inhoudelijke en methodische inzichten.