Toekomstacademie 2025-2026 De digitale claim op ruimte

Technologie is een veelbesproken onderwerp, maar over de ruimtelijke implicaties van technologische ontwikkelingen worden maar weinig vragen gesteld. Met Toekomstacademie III - De digitale claim op ruimte starten het College van Rijksbouwmeester en Rijksadviseurs (CRa) en het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een verkenning naar de ruimtelijke gevolgen van digitalisering. In zes lezingen en excursies duiken we in de zichtbare en onzichtbare infrastructuren van de digitale wereld. We brengen beleidsvragen, maatschappelijke impact én ontwerpuitdagingen bij elkaar. Zo krijgen we grip op de impact van digitale technologieën en kunnen beleidsmakers beter anticiperen op de ruimtelijke impact van gemaakte keuzes en ontwerpers zich voorbereiden op veranderingen in het ruimtegebruik die digitalisering met zich meebrengt.

De Stack

Bij iedere lezing nemen we een laag uit Benjamin Brattons ‘Stack’ als startpunt om te verkennen hoe digitale technologie de ruimte en ons gebruik daarvan verandert. Volgens de techfilosoof kunnen we onze digitale wereld, van apps tot satellieten, het best begrijpen als een systeem dat uit verschillende lagen bestaat, de Stack. De Stack is niet iets abstracts boven ons hoofd, het zit letterlijk in en onder onze steden, wijken en landschappen. Elke laag raakt de fysieke ruimte, en dus ook de keuzes die we maken in ruimtelijke ordening en beleid.

Per laag organiseren we een lezing waarin een expert de ruimtelijke aspecten duidt en een overheidsorganisatie een beleids- of uitvoeringsvraagstuk relateert aan het thema.Aanvullend organiseren we een aantal excursies die aan meerdere lagen van de stack tegelijk raken.

Lunchlezing #1 – Earth

Van mijn tot megabyte

De eerste sessie focust op de basis: de materiële kant van digitalisering. Elke server, smartphone en glasvezelkabel begint bij grondstoffen: metalen, zeldzame aardmaterialen, water en energie.

• Industrieel ecoloog René Kleijn (Universiteit Leiden) en het Nederlands Materialen Observatorium brengen in kaart welke kritieke grondstoffen nodig zijn voor digitale technologie, waar ze vandaan komen en welke afhankelijkheden, ruimtelijke- en sociale effecten dit oplevert.
• We bespreken de impact op landschap, infrastructuur, en geopolitiek; van mijnbouw tot productieketens.

Ter voorbereiding: Beluister alvast de podcastaflevering van het CRa, waarin René Kleijn en voormalig Rijksadviseur Wouter Veldhuis in de mijnbouw duiken en de mogelijke impact van de winning van grondstoffen op ons ruimtegebruik verkennen. 

Voor wie?

Deze reeks is bedoeld voor ontwerpers, onderzoekers, beleidsmakers en andere professionals die zich bezighouden met de inrichting van Nederland en de rol van technologie daarin.

Over de reeks

De digitale claim op ruimte is de derde Toekomstacademie. In de eerste reeks doken we dieper in methoden van lange termijndenken. De tweede reeks onderzocht de houding van de mens in relatie tot de natuur.

De vervolgsessies zullen gaan over:

November 2025: Interface – Het (veranderend) gebruik van openbare en publieke ruimtes

Januari 2026: Cloud – De fysieke voetafdruk van het virtuele (datacenters, zendmasten, telecomkabels)

Maart 2026: City – De invloed van technologie op democratisch bestuur en ontwikkeling van de stad

Mei 2026: Address - Privacy en surveillance

Juni/Juli 2026: User - De interactie tussen mens en machine, maar ook tussen mensen onderling.

Interesse om deel te nemen aan deze sessies? Meld je aan via joost.tennekes@pbl.nl
Voel je vrij deze uitnodiging te delen met collega’s!